(The Role of Li-yi in the Confucian Morals )
Trần Văn Đoàn *
In Memory of Rev. Dr. Vũ Đình Trác (1927-2003)
A Christian Confucian Scholar.
1. Đặt Lại Vấn Đề - Vai trò của Lễ Nghĩa.
Luận văn sau đây nhắm tìm hiểu vai trò của của lễ nghĩa trong nền đạo đức Khổng Mạnh. Chúng tôi đặc biệt chú ý tới vai trò của lễ nghĩa vì nhiều lý do, trong đó có một lý do rất quan trọng, đó là vai trò của lễ nghĩa đã hòa lẫn vào trong huyết quản của người Việt. Quá sâu đậm đến độ văn hóa, cách thẩm định giá trị của người Việt không thể tách rời khỏi quan niệm lễ và nghĩa. Nhưng cũng vì gốc rễ nó đâm sâu gắn chặt vào cuộc sống, nên cái lễ cũng là một trở ngại khiến xã hội Việt không dễ tiến bộ. Sự quá trọng nghi lễ đến độ nô lệ vào hình thức cuả nghi mà quên đi tinh thần của lễ, đã làm xã hội đông phương nói chung, và xã hội Việt nói riêng trì trệ. Cái tính nệ nghi thức không chỉ khiến con người viễn đông thiếu suy tư và thụ động, nó còn bóp nghẹt tình cảm con người. Và đây là cái cớ khiến nhóm trí thức theo Tây phương đã kịch liệt đả phá lễ nghĩa Nho giáo.[1]
Hơn sáu mươi phần trăm dân số Việt Nam đặt để niềm hy vọng duy nhất vào một người có thật trong lịch sử. Đó là Hoàng tử Tất-Đạt-Đa Gô-ta-ma sống và chết ở Ấn Độ cách đây khoảng hai ngàn năm trăm năm. Người tuyên bố đã tìm ra con đường giải thoát cho nhân loại khỏi sự đau khổ qua sự giác ngộ về một cõi vĩnh cửu gọi là Niết Bàn. Từ đó đến nay “chân lý” mà người tìm ra được truyền bá khắp năm châu với tổng số người tin đến khoảng chừng ba trăm triệu trên toàn thế giới.
